Gözden Kaçırmayın

Yapay Zeka ile İlaç Güvenliği ve Yan Etki Tahmini DönemiYapay Zeka ile İlaç Güvenliği ve Yan Etki Tahmini Dönemi

Sahte ilaç riskini ortadan kaldıran ve tedaviyi kişiye özel hale getiren dijital sistemler, ilaç güvenliği ve tedavi etkinliğinde çığır açıyor. Karekod teknolojisiyle üretimden hastaya kadar takip edilen ilaçlar, artık giyilebilir biyosensörler ve yapay zeka sayesinde vücut içindeki etkileri de izlenerek optimal dozaj ayarlamaları yapılabiliyor.


Türkiye'nin İlaç Takip Sistemi ve Dijital Kimlik
Türkiye, İlaç Takip Sistemi (İTS) ile bu alanda öncü ülkeler arasında yer alıyor. Sistem, her bir ilaç kutusuna benzersiz bir "dijital kimlik" kazandırıyor. İlaç kutuları üzerindeki 2D Data Matrix (karekod) ile küresel ticari ürün numarası, seri numarası, son kullanma tarihi ve parti numarası gibi bilgiler kayıt altına alınıyor. İlacın üretim, ithalat, depolama, dağıtım, eczane ve hastane süreçlerinin her aşamasında bu kodlar okutularak, merkezi bir veritabanında gerçek zamanlı olarak izleniyor. Bu sistem, sahte ve kaçak ilaçların piyasaya girişini engellerken, kalite sorunu veya yan etki durumunda hızlı geri çağırmaya ve son kullanma tarihi geçen ilaçların satışının otomatik olarak bloke edilmesine olanak tanıyor.


Biyobelirteç İzleme ile Tedavinin Vücut İçi Takibi
Dijital izlemenin bir sonraki aşaması, ilacın vücut içindeki etkisinin monitorize edilmesi olan biyobelirteç izleme. Kortizol, glikoz, sodyum gibi, ilacın etkinliğini veya yan etkilerini gösteren ölçülebilir biyolojik göstergeler olan biyobelirteçler, giyilebilir biyosensörler aracılığıyla takip ediliyor. Stanford Üniversitesi'nde geliştirilen, deriden ilham alan esnek biyosensörler, terdeki biyobelirteçleri hareket, ısı ve nem gibi dış etkenlerden bağımsız olarak yüksek doğrulukla ölçebiliyor. Tıbbi Nesnelerin İnterneti (IoMT) ile bu sensörlerden alınan veriler, akıllı telefon uygulamaları ve bulut sistemleri aracılığıyla sürekli analiz ediliyor.


Yapay Zeka Destekli Kişiselleştirilmiş Dozaj
Toplanan biyobelirteç verileri, yapay zeka algoritmaları ile analiz edilerek tedavi kişiselleştiriliyor. Hastaların ilaç yan etkilerini doğrudan bildirebildiği mobil uygulamalar ve giyilebilir cihazlardan gelen veriler, makine öğrenimi ve derin öğrenme algoritmaları ile işleniyor. Bu analizler sonucunda, hastanın genetik yapısı, yaşı, kilosu, yaşam tarzı ve gerçek zamanlı biyolojik verilerine dayalı olarak optimal dozaj ayarlamaları yapılabiliyor. Bu "reaktif dozaj kontrolü", hastanın metabolik yanıtına göre dinamik ayarlamalara imkan veriyor. Sistem aynı zamanda, AI destekli asistanlar ile hastalara anlaşılır geri bildirimler ve hatırlatmalar sunarak, kronik hastalıklarda kritik öneme sahip olan tedavi uyumunu da artırıyor.


Dijital Farmakovijilans ve Gelecek Perspektifi
İlaç Takip Sistemi'nden gelen ürün verileri ile biyobelirteç/hasta bildirimlerinin entegrasyonu, geleneksel ilaç güvenliliği izleme (farmakovijilans) süreçlerini dijitalleştiriyor ve proaktif hale getiriyor. Yapay zeka, büyük veri setlerini tarayarak daha önce fark edilmemiş advers ilaç reaksiyonlarını tespit edebiliyor ve ilacın yarar/risk dengesini sürekli değerlendirebiliyor. Genetik verilerin de sisteme dahil edilmesiyle, hassas tıp uygulamaları için zemin hazırlanıyor. Önümüzdeki dönemde, biyosensör verilerine dayalı, kapalı döngü sistemlerle dozajın tamamen otomatik ayarlanması ve yapay zeka ile hastalık alevlenmelerinin önceden tahmin edilmesi hedefleniyor. Veri gizliliği, entegrasyon standartları ve maliyetler ise çözülmesi gereken başlıca zorluklar olarak öne çıkıyor.